Cơ bắp của chúng ta hoạt động như thế nào? (Phần 2) | Wellbeing

BS Nguyễn Hoàng Nguyên | Điều phối Dự án Sơ  cứu nhanh – Giành sự sống

Tổ chức Giáo dục sức khỏe Wellbeing

Cơ trơn có thể bị kích thích bởi nhiều cách: thông qua thần kinh, hormone hay sự căng cơ… Trong khi cơ xương chỉ bị kích thích bởi hệ thần kinh. Do đó cơ trơn còn được gọi là cơ không tự chủ. Cơ trơn được lót phía bên trong hầu hết các tạng của cơ thể như dạ dày, ruột, bàng quang… và mạch máu hay ống dẫn khí.

1. Cấu trúc của cơ trơn

Cơ trơn có mặt ở thành của các cấu trúc dạng ống trong cơ thể như các mạch máu, đường dẫn khí. Cơ trơn cũng lót các tạng rỗng bên trong cơ thể như dạ dày, ruột, bàng quang… Nó cũng bám vào các nang lông ở dưới da.

Dưới kính hiển vi, tế bào cơ trơn có hình thoi với chỉ một nhân ở trung tâm và không có các vân ngang như cơ xương. Cơ trơn có thể được chia làm hai loại chính là cơ trơn nhiều đơn vị và cơ trơn một đơn vị.

Cơ trơn một đơn vị có nghĩa là toàn bộ sợi cơ (hàng tram đến hàng triệu sợi) co đồng thời một lúc, như một đơn vị duy nhất. Loại cơ này được gọi là cơ trơn hợp bào và thường gặp ở thành ruột, ống mật, niệu quả, tử cung, mạch máu, do đó còn gọi là cơ trơn tạng.

Cơ trơn nhiều đơn vị: cấu tạo từ nhiều sợi cơ trơn, mỗi sợi hoạt động độc lập và điều khiển bởi tận cùng của các sợi thần kinh khác nhau. Hoạt động này được kiểm soát bởi các tín hiệu thần kinh. Các cơ trơn này tập trung nhiều ở cơ mi, mống mắt, các cơ dựng lông…

2. Cơ chế hoạt động của cơ trơn

Các sợi thần kinh tự chủ (thần kinh thực vật) được gắn vào bề mặt của cơ trơn. Các sợi này tiết ra các chất kích thích (acetylcholin) và chất ức chế (noradrenalin), các chất này khuếch tán đến các tế bào cơ trơn và chi phối hoạt động của cơ trơn. Trên cơ trơn của một số cơ quan, acetylcholin có thể là chất ức chế và noradrenalin là chất kích thích.

Hoạt động của cơ trơn còn phụ thuộc vào nồng độ ion Canxi. Các ion này tham gia vào quá trình co cơ trơn. Ngoài ra, hầu hết hormon trong máu có thể gây ảnh hưởng đến việc co cơ trơn như adrenalin, noradrenalin, acetylcholine, oxytocin, histamin… Một số gây co cơ trơn và số còn lại làm cơ trơn giãn ra dựa trên các thụ thể của cơ trơn là kích thích hay ức chế.

Điểm đặc biệt của cơ trơn chính là tính tự động. Nó hoạt động không dựa theo ý thức của chúng ta. Thử tưởng tượng nếu chúng ta ngủ mà các cơ trơn thành mạch giãn ra thì làm sao đủ lượng máu đi nuôi cơ thể được.

3. Một số yếu tố gây co hoặc giãn cơ tại chỗ:

Thiếu oxy tại chỗ ở các cơ quan gây giãn cơ trơn làm giãn mạch máu

Thừa cacbonic cũng gây giãn mạch

Tăng nồng độ ion hydro cũng gây giãn mạch

Acid lactic, tăng nồng độ ion Kali, giảm nồng độ ion Canxi, tăng nhiệt độ cơ thể đều gây giãn mạch.

Để nắm rõ hơn các kỹ năng sơ cứu trong các tình huống khẩn cấp, bệnh thường gặp, quý độc giả có thể tham khảo thêm thông tin tại các Khoá học từ Wellbeing: Tại Đây