Tác dụng phụ khi tiêm ngừa vắc-xin Covid-19 | Wellbeing

Bài viết được viết bởi ThS. Ngô Thị Sáng | Chuyên gia tập huấn dự án Sơ cứu nhanh – Giành sự sống

Tổ chức Giáo dục Sức khỏe Wellbeing

Hơn 2,5 triệu người trên thế giới đã chết bởi Covid-19 kể từ khi đại dịch bắt đầu. Các biện pháp giữ khoảng cách, đeo khẩu trang và rửa tay thường xuyên đã phát huy hiệu quả nhưng không phải là cách giúp giải quyết triệt để vấn đề. Ngày càng rõ ràng rằng việc tiêm phòng rộng rãi là điều cần thiết để ngăn chặn đại dịch. Tuy nhiên, nhiều người còn lo lắng về các tác dụng phụ xảy ra sau tiêm ngừa vắc-xin Covid-19. Hãy cùng tìm hiểu vấn đề này trong bài viết dưới đây.

1. Tác dụng của vắc-xin Covid-19

Vắc-xin Covid-19 giúp cơ thể chúng ta chống lại vi-rút và không bị nhiễm bệnh. Các vắc-xin sẽ khiến cơ thể nghĩ rằng chúng ta đang mắc bệnh trong khi thực sự không hề có. Lúc này, hệ miễn dịch của cơ thể với chức năng chống lại bệnh tật sẽ phản ứng với vắc-xin bằng cách tạo ra các kháng thể. Kháng thể là các protein đặc hiệu cho bệnh, chống lại vi-rút khi chúng gặp vi-rút đó. 

Các loại vắc-xin hiện có được sản xuất theo 3 cơ chế: vắc-xin mARN, vắc-xin protein, vắc-xin vector, không ảnh hưởng hoặc tương tác với ADN của con người.

2. Các loại vắc-xin Covid-19

Các loại vắc-xin Covid-19 được sản xuất theo 3 cơ chế:

- Vắc-xin mRNA: Vắc-xin đưa phân tử RNA được tổng hợp vào tế bào của cơ thể. Khi đã vào trong tế bào, mRNA tổng hợp của vắc-xin hoạt động như một mRNA tự nhiên, khởi động tổng hợp protein mới (bình thường protein này do vi-rút  tổng hợp). Đến lượt protein mới này kích hoạt đáp ứng miễn dịch của cơ thể (adaptive immune response) chống lại protein của vi-rút . Như vậy cơ thể được nhận vắc-xin, vừa tạo kháng nguyên (protein của vi-rút ), vừa tạo đáp ứng miễn dịch chống lại protein này (kháng thể + đáp ứng tế bào).

- Vắc-xin protein: Vắc-xin này bao gồm các mảnh protein tinh khiết của vi-rút Sars-Cov-2. Sau khi tiêm vắc xin vào cơ thể, hệ miễn dịch ghi nhận rằng protein này là “kẻ xâm nhập” và phản ứng miễn dịch tạo ra kháng thể. Đồng thời, vắc xin giúp tế bào ghi nhớ nhận diện tác nhân gây bệnh, tiến hành tiêu diệt chúng nếu bị tấn công trong tương lai.

- Vắc-xin vector: Các loại vắc-xin dựa trên virus vector khác với hầu hết các loại vắc-xin thông thường ở chỗ chúng không thực sự chứa kháng nguyên mà sử dụng chính tế bào của cơ thể để sản xuất chúng. Vắc-xin được sản xuất bằng cách sử dụng một loại vi-rút  đã được biến đổi (vector) để vận chuyển mã di truyền cho kháng nguyên. Đối với vắc-xin phòng vi-rút Sars-Cov-2, mã di truyền là các protein gai trên bề mặt của vi-rút . Khi vắc-xin tiêm vào trong cơ thể, nó sẽ kích thích cơ thể tạo ra một lượng lớn kháng nguyên. Những kháng nguyên này sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch. Vắc-xin bắt chước những gì xảy ra trong quá trình lây nhiễm tự nhiên với một số mầm bệnh – đặc biệt là vi-rút . Điều này có lợi thế là kích hoạt phản ứng miễn dịch tế bào mạnh mẽ của tế bào T cũng như sản xuất kháng thể của tế bào B.

3. Tác dụng phụ khi tiêm ngừa Covid-19

Trong các thử nghiệm lâm sàng lớn, hầu hết các tác dụng phụ là nhỏ và không nghiêm trọng, chúng thường chỉ kéo dài vài ngày. Tuy nhiên, các tác dụng phụ xuất hiện không hẳn là xấu; nó có thể cho thấy rằng cơ thể đang xây dựng lớp bảo vệ chống lại vi-rút .

Với các loại vắc-xin Covid-19 hiện có, các tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

• Đau ở chỗ tiêm
• Đau và sưng hạch bạch huyết ở cánh tay nơi tiêm
• Mệt mỏi, đau đầu, đau cơ hoặc khớp
• Buồn nôn và ói mửa
• Sốt hoặc ớn lạnh.

Trường hợp hiếm xảy ra sau tiêm vắc-xin là phản ứng dị ứng nghiêm trọng hay sốc phản vệ, thường xảy ra ở những người đã từng có phản ứng nghiêm trọng với vắc-xin trong quá khứ.